شپش (پدیکولوز)

شپش ها حشراتی 6 پا بدون بال و پهن هستند که موهای سر و بدن و ناحیه عانه را درگیر می کند. هر یک از انواع شپش ها ، ناحیه خاصی از بدن را ترجیح می دهند. 

پاهای شپش به چنگالهای تیزی ختم می شوند که برای تغذیه شپش و مکش خون تطابق پیدا کرده اند و به شپش امکان می دهد که مو یا لباس را محکم بگیرد و به آن بچسبد.
شپش ها به بدن می پسند و از خون انسان تغذیه می کنند و روی ساقه موها تخم می گذارد. تخم ها به صورت سفید رنگ و سفت و بیضی شکل هستند که به ساقه موها می چسبند و به عنوان رشک شناخته می شوند.
3 نوع شپش وجود دارد : 1 - شپش سر 2 - شپش بدن 3 - شپش عانه
آلودگی با شپش سر بسیار مسری است و تماس مستقیم اصلی ترین راه سرایت بیماری است ولی از طریق وسایل آلوده هم گسترش می یابد.
آلودگی در دخترها شایعتر است که احتمالاً به خاطر موهای بلند و معاوضه شایع شانه و گیره مو و سایر وسایل مرتبط همراه است .
انتقال از طریق وسایلی مانند کلاه و شانه و برس یا گوشی تلفن هم شایعه است.
بیشترین ناحیه که تخم شپش ها قابل رویت هستند ، ناحیه بالای پشت گردن است.

یافته های پوستی

یافته های پوستی در شپش سر ، محدود به پوست سر و پشت گوشها و پس گردن است. علامت شایعه خارش است که میتواند بین بیماران مختلف متغیر باشد.
در اولین آلودگی 6 – 2 هفته طول می کشد تا خارش ظاهر شود ولی در آلودگیهای بعدی خارش در طی 48 – 24 ساعت ایجاد می شود. بعضی ازافراد بدون علامت هستند و می تواند به عنوان ناقل بیماری عمل کنند.
تشخیص معمولاً‌ با پیدا کردن تخم ها و یا همان رشک ها و یا شپش بالغ از موهای سر صورت می گیرد. بیماران گاهی تب خفیف و تحریک پذیری و بزرگ شدن غدد لنفاوی و یا حتی عفونت را نشان می دهند.
آلودگی شپش می تواند باعث ایجاد التهاب در پلک چشم و بدنبال آن خارش و پوست ریزی و دلمه و ترشح چرکی در پلک می شود.
رشک ها خاصیت فلورسانس دارند که می توان بیماری را در محل های دستجمعی مثل با چراغ وود (wood) غربالگری کرد.

درمان

1 – درمانهای استاندارد موضعی
الف ) شامپو یا محلول پرمترین ب ) شامپوی لیندان
شامپوی لیندان و پرمترین به مدت 5 – 10 دقیقه روی سر باقی می ماند و سپس شسته می شود و این درمان باید یک هفته بعد تکرار شود.
ج ) محلول مالاتیون : این دارو شپش ها و تخم ها را به سرعت می کشد.
تمام این داروها باید توسط پزشک و زیر نظر پزشک تجویز گردد.
این درمان ها باید یک هفته بعد تکرار شوند چون شپش های جوانتر ممکن است از بین نرفته باشند. جدا کردن تخم ها با شانه های دندانه دار فلزی ضروری است. تمامی اعضای خانواده فرد مبتلا باید تحت درمان قرار گیرند.

درمانهای جایگزین یا « درمانهای خانگی »

استعمال وازلین ، مایونز یا انواع پماد به پوست سر در طول شب و پوشاندن آن با کلاه حمام، شپش ها را خفه می کند ولی عیب این روشها این است که نمی توان به راحتی از پوست سر پاک کرد و برای خفه کردن شپش ها باید مقدار زیادی از این مواد را به کار برد و چون روی رشک ها اثر ندارد باید به صورت هر هفته و تا هفته ها باید تکرار گردد.
به عنوان آخرین راه چاره ، تراشیدن موهای سر می تواند بیماری را علاج کند.
خیساندن و آغشته کردن موها با محلول نصف آب و نصف سرکه و سپس شستن موها بعد 15 دقیقه ممکن است که به کنده شدن رشک ها کمک کند.
از دیگر درمانهای می توان به «کاربایل» و « ایورمکتین» و «کوتریموکسازول» و « حشره کش پیرترین» و «بنزیل الکل» اشاره کرد که باید در مواقع ضروری توسط پزشک متخصص پوست و مو تجویز گردد.

شپش عانه (خرچنگی)

این نوع شپش از طریق جنسی یا تماس نزدیک و به میزان کمتر از طریق لباسهای آلوده و حوله و رختخواب صورت می گیرد.
آلودگی با این نوع شپش در مردان بیشتر دیده می شود و بالاترین میزان شیوع آن در مردان همجنس باز دیده شده و باعث ناراحتی و خارش و خجالت شخص می گردد و می تواند با سایر بیماریهای منتقله از طریق جنسی همراهی داشته باشد.
این شپش شبیه به یک خرچنگ کوچک است و تخم های آن که به موهای بدن می چسبند تا 10 روز زنده اند.
پنجه اول این شپش دندانه دارد و آنها را قادر می سازد که روی سطح کل بدن جابجا شوند و در نتیجه آلودگی نه فقط در موهای ناخن عانه ، بلکه در موها سر و ابروها و سبیل و زیربغل و اطراف معقد اتفاق بیفتد.

تظاهرات پوستی

این آلودگی با خارش ناحیه عانه مطرح میگردد و اغلب یک چشم ماهر که شپش چسبیده به قاعده موی عانه را می بیند ، تشخیص قطعی می شود. دور مو ممکن است که قرمزی و خراش و عفونت ثانویه و دلمه دیده می شود و همچنین تخم شپش ها در پایه ساقه مو رویت شوند.
وقتی که مژه ها آلوده شوند ، ذرات مدفوع شپش ممکن است که روی قسمت پایین پلک تحتانی تجمع کرده و الگوی ریمل را تقلید نمایند. درمان همانند شپش سر است .

شپش بدن

شپش بدن روی لباس انسان زندگی یا تخم گذاری می کند، نه روی بدن انسان .
آلودگی شپش بدن بیشتر در افرادبی خانمان ، پناهندگان و قربانیان جنگ و بلایای طبیعی یافت می شود ولی می تواند بیماریهای تیفوس و تب خندق را منتقل نماید و باعث گسترش این بیماری باشد. این شپش بسیار شبیه شپش سر انسان و سایز بزرگتر دارد.
عفونت با این شپش باعث خارش شدید می شود و پشت گردن و شانه ها و نواحی کمربند از مناطق شایع درگیر هستند. در معاینه نقاط سرسوزنی قرمز و گاهاً برآمده همراه با دلمه و خراش دیده می شود و گاهی منجر به عفونت فرد و زخم می شود. چرک و خون و یا ذرات مدفوعی اغلب لباسها و وسایل خواب را رنگی می کنند.
در معاینه اغلب شپش بالغ و تخم شپش در داخل لباسها یافت می شوند.

درمان

ترجیحاً لباسها و سرویس خواب فرد آلوده داخل کیسه های پلاستیکی که محکم مهر و موم شده ریخته و سوزانده شود و اگر امکان سوزاندن وجود نداشت باید لباسها ضد عفونی با آب 55 درجه شسته شوند و اتوی بخار داغ برای مبلمان منزل انجام شود و از مواجهه با وسایل آلوده تا دو هفته شدیداً اجتناب شود.

حشره کش مشابه آنچه که در بیماری گال استفاده می شود ، بکار برده شوند.