اثرات اشعه ماوراءبنفش (UV) روی پوست و عوامل موثر بر آن
اشعه ماوراء بنفش ، قسمتی از طیف نور می باشد که روی پوست اثر میگذارد و باعث آسیب ها و تغییرات گوناگون می شود. نور ماوراء بنفش را بسته به طول موج آن ها به بلند ، متوسط ، کوتاه تقسیم می کنند. (UVC – UVB – UVA)
UVB که طول موج آن 320 – 280 نانومتر می باشد ، مهمترین قسمت نور ماوراء بنفش است و شدیدترین آسیب را به پوست می زند. UVA (400 – 320 نانومتر) هم اهمیت های ویژه ای دارد UVC برای انسان اهمیت بیولوژیک ندارد چون توسط جو زمین و لایه های اوزون گرفتار می شود.
آسیب های ناشی از نور آفتاب
مولکولهایی که سلولهای زنده را می سازند ، در اثر امواج ماوراء بنفش نور خورشید آسیب می بینند و تغییر می کنند و اگر این آسیب شدید باشد منجر به مرگ سلول می گردد.
پس از آنکه پوست به مقدار کافی تحت تابش اشعه ماوراء بنفش قرار گرفت تغییرات پوستی آغاز میگردد . این تغییرات منجر به عوارض کوتاه مدت و دراز مدت می گردد که به طور خلاصه میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
-آفتاب سوختگی و تاول و کم آبی بدن
-حساسیت به نور آفتاب
-گرما زدگی
-عرق سوز در هوای گرم در کشاله ران افراد چاق و یا زیربغل و ضایعات مشابه در زیر سینه خانمهای چاق و مسن
-تشدید بعضی از بیماریهای پوستی مانند پورفیری و لوپوس
-پیری و چین و چروک زودرس پوست
-لکه های قهوه ای روی صورت و پشت است
سرطان های پوست
بیشتر سرطان های شایع پوست در مناطقی که به طور دائم در معرض تابش نور خورشید هستند مثل صورت و پشت دست ها ظاهر می شوند . پوست سر مردهای طاس نیز از مناطق شایع ایجاد سرطان های پوست است زیرا موهای خود را که عامل محافظت پوست سر از تابش خورشید می باشد از دست داده اند. در مردها پشت گردن و روی لاله گوشها و قسمت بالای سینه هم از نقاط شایع سرطان پوست است .
عوامل موثر در میزان اشعه ماوراء بنفش
عرض جغرافیایی : پیدایش انواع خاصی از سرطان های پوست در مناطق مختلف دنیا با عرض جغرافیایی آن منطقه ارتباط دارد و شکی نیست که ارتباط محکمی بین مجموع اشعه خورشید تابیده شده به سطح پوست و پیدایش سرطان وجود دارد.
ضخامت جو : ضخامت جو و لایه اوزون روی میزان اشعه ماوراء بنفش که از خورشید به زمین تابیده اثر می گذارد و بنابراین هر چه ارتفاع محلی نسبت به سطح دریا بیشتر باشد اشعه ماوراء بنفش بیشتری به آن محل می رسد. می شود حدس زد که چرا هنگام کوهنوردی در ارتفاعات خطر آفتاب سوختگی بیشتر می گردد و به ازای هر سیصد متری که از کوه بالا می رویم خطر آفتاب سوختگی 04/0 زیادتر می شود.
تغییرات فصلی و طول ساعات روز : دو عامل دیگری که در میزان اشعه ماوراء بنفش که به زمین می رسد موثر است ، فصل سال و طول ساعات روز است . تغییرات فصل روی ضخامت لایه اوزون موثر است . به طوری که آفتاب سوختگی در یک ظهر تابستان 130 برابر بیشتر از ظهر زمستان است . همچنین رطوبت هوا و جریان باد روی میزان اشعه خورشید که به زمین می رسد اثر می گذارد.
عامل دیگر که روی میزان اشعه خورشید تاثیر گذار است ، میزان ابر و مقدار و نوع آلاینده های هوا و میزان دی اکسید کربن هواست . ابر جلوی تشعشعات ماوراء بنفش را تا حدی می گیرد (فصل پائیز و زمستان) آلودگی هوا و ذرات معلق در هوا نیز می تواند اشعه ماوراء بنفش را جذب کرده و از میزان اشعه رسیده به زمین کم کند.
برف موجب انعکاس اشعه ماوراء بنفش شده و به همین دلیل آفتاب سوختگی در هنگام اسکی و برف بازی شایع تر است . همچنین مقدار زیادی از اشعه ماوراء بنفش از طریق ماسه و آب منعکس میگردد. شیشه تشعشعات ماوراء بنفش UVB را می گیرد و UVA را از خود عبور میدهد.
